Część I
Autorytaryzm
Ustrój polityczny przeciwstawny do rządów demokratycznych czy parlamentaryzmu. W nim władza jest skupiona w rękach przywódcy i jego najbliższego środowiska lub partii; decyzje przez niego podejmowane zatwierdza podporządkowany mu parlament. Często w takim systemie dużą rolę odgrywa inwigilacja społeczeństwa, cenzura i propaganda. W szczególnych przypadkach działania w celu utrzymania władzy i osłabienia opozycyjnych ruchów społecznych wspierane są przez policję i wojsko.
Autorytaryzm, w odróżnieniu od totalitaryzmu, nie zmierza do całkowitej kontroli nad społeczeństwem.
Centralizacja władzy
W teorii polityki sytuacja, która polega na stopniowym skupianiu władzy w jednej instytucji lub jednym organie. Pojawia się wszędzie tam, gdzie władza chce mieć większy wpływ na realizację swoich założeń. Może prowadzić do znacznego ograniczenia lub pozbawienia kompetencji samorządów terytorialnych czy zawodowych. W takich sytuacjach samorządy realizują politykę władzy centralnej. Cechuje głównie systemy autokratyczne i totalitarne oraz państwa wyznaniowe.
Cenzura
Słowo pochodzi od łac. censere – osądzać.
Ogólnie – jak podaje Słownik Języka Polskiego PWN – jest to urzędowa kontrola publikacji, widowisk teatralnych, audycji radiowych itp., oceniająca je pod względem politycznym lub obyczajowym.
Strzyżewski w książce „Matrix czy prawda selektywna” pisze, że cenzurą jest także celowe wprowadzanie społeczeństwa w błąd, za pomocą przekazywanej w mediach odpowiednio dobranej informacji.
Rozpowszechnianie prawdy selektywnej (niepełnej) lub informacji nieprawdziwych jest manipulacją świadomością społeczeństwa (np. poprzez modyfikowanie światopoglądu) i prowadzi do ograniczenia prawa do wypowiedzi i wolności słowa.
Demokracja autorytarna
Wbrew opiniom niektórych polityków i publicystów, takie pojęcie nie istnieje. Zawiera bowiem dwa wzajemnie wykluczające się elementy: demokracja i autorytaryzm.
Sytuację łączenia demokratycznych procedur z łamaniem praw obywatelskich trafniej oddaje nazwa miękki autokratyzm. I tu jednak należy wyrazić wątpliwość, czy autokratyzm może podlegać gradacji.
Inwigilacja
Słowo pochodzi od łac. invigilare – czuwać nad czymś.
Ogólnie – określenie zespołu czynności stosowanych do śledzenia (monitorowania, tajnego nadzoru) zachowań ludzi.
Szczególnie – w państwach autorytarnych (rzadko) i totalitarnych (zawsze) forma kontroli nad społeczeństwem, realizowana przez służby i stosowana bez nadzoru sądu lub nadzorowana w niewielkim stopniu. Współcześnie inwigilacja dotyczy także świata Internetu oraz rozmów telefonicznych. Niektóre kraje wprowadzają taki niekontrolowany tajny nadzór, usprawiedliwiając go profilaktyką antyterrorystyczną (np. USA).
___Piotr Staroń
